La crosada lançada contra los Albigeses pel pontife sobeiran, Inocent III, tre 1208 es fòrça activa en Tèrra d’òc dempuèi lo sac de Besièrs del 22 de julhet de 1209, e per la presa de Carcassona lo 15 d’agost de 1209, puèi per la casuda de Menèrba lo 22 de julhet de 1210, ont l’armada del Crist organisa un lenhièr per 180 eretics. La conquista se perseguís per la presa de Tèrmes lo 23 de novembre de 1210, aprèp tres meses de sètge. Enfin per aquela annada de 1210 dins Carcassés, las casudas de las plaças fòrtas d’Alairac, de Penautièr, de Bram…

A Carcassona, lo vescomte jove Ramon-Rogièr, dich : « Trencavèl » es trobat mòrt dins son croton, lo 10 de novembre de 1209, e Simon de Monfòrt se vei investit de las tèrras de la vescomtat. L’usurpacion de la Tèrra d’òc n’es sonque pas qu’a sa debuta, perque los legats del papa s’arrestan pas aquí, « s’acarnassisson » sul comte de Tolosa, Ramon VI, per fin de li faire prestar jurament de patz e de fe. Los repròchis que li son faches dubertament, pòrtan sus quatre caps d’acusacion : « Deu caçar los eretics de sas tèrras, combatre lors aparaires, puèi se deu justificar sus l’assassinat perpetrat per un de sos sergents a Sant-Gèli, contra lo legat del papa, Pèire de Castèlnau, lo 15 de genièr de 1208, enfin deu pas mai aver de rotièrs a son servici ; alara que l’armada del Crist se’n servís » !
Lèu fach, aquí quines son los eveniments de la debuta de la crosada menada contra los Albigeses.
L’annada 1211, comença per la conferéncia de Narbona, ont los legats fomentan un complòt contra Ramon VI. E las condicions que li son impausadas, son inacceptablas, lo comte se retira sens saludar lo legat Arnaud Amauri, que ne demandava pas tant per escomenjar lo comte de Tolosa lo 6 de febrièr de 1211. De fach, la crosada perd de son aspècte abitual per dintrar dins lo domani del poder temporal, perque tre ara, son las tèrras del comtat de Tolosa, que son guinhadas. Mentretant une mediacion del Rei d’Aragon Pèire II, per aparar lo comte de Fois Ramon-Rogièr serà tot just acceptada pels legats .
Pendent aquel mes de febrièr de 1211, Ramon VI se passeja dins son comtat tot, per far conéisser a sos vassals, la carta que lo concili de Narbona li impausa. Los òmes de la Tèrra d’òc declaran : «  Qu’aiman mai èsser totes tuats que de patir d’aquela granda vergonha ». Mas, lo 17 d’abrial de 1211, lo papa confirma l’escomenge de Ramon VI, òrdre es donat als prelats de lo far complir e d’usar de rigor contra las vilas e contra los estatjants que refusan de plegar davant l’autoritat de le Glèisa romana.
L’usurpacion del comtat de Tolosa pòt alara començar, l’armada del Crist reçaup vam de son cap espiritual, Inocent III. Mentretant, Ramon VI que sentís las nibols negras s’amolonar sus son comtat, apèla totes sos vassals e demanda a totes sos senhors de se batre. Los comtes de Fois, Ramon-Rogièr e son filh Rogièr-Bernat II, lo comte de Comenge Bernat IV, lo vescomte de Bearn, Gaston IV, ambe de cavalièrs miègjornals nombroses an respondut a n’aquel apèl.
Del costat dels crosats, Simon de Monfòrt ven de recebre d’ajuda portada per de prelats del Nòrd. La conquista del comtat de Tolosa pòt alara començar militarament, e devèrs lo mièg del mes de març de 1211 es Cabaret que tomba. D’aquí, Monfòrt s’endralha devèrs La Vaur al mes d’abrial de
1211. La Vaur es lo recaptador de bons òmes, d’eretics e de fugitius, que las atrocitats dels crosats an menats per la paur dins aquesta vila, jos l’aparament de la castelana Dòna Guirauda (de Laurac) e de nombroses cavalièrs faidits, desposseditz de totes lors bens, als òrdres d’Aimeric de Montreial (fraire de Guirauda).
Los crosats començan lo sètge de La Vaur, alara qu’un contingent impressionant de prodèls d’Alemands, de Frisons, e de pelegrins, arriba de Carcassona. Abans d’aténger La Vaur, aqueles crosats s’arrèstan dins l’environa de Montgei : » Que la plana es comola de tendas, lo campament es fòrça important ». Quand Jordan de Rocafòrt, senhor de Montgei, manda un messatgièr a Tolosa per prevenir, Ramon VI e lo comte de Fois causisson l’airal ont se deu debanar un assaut de ressabuda. Lo 3 d’abrial de 1211, es « l’emboscada » de Montgei ambe lo chaple de 6000 crosats. Puèi lo comte de Fois, Ramon-Rogièr torna partir a Tolosa ambe una pilha importanta.
Simon de Montfòrt es informat d’aquel desastre, remanda per un temps lo sètge de La Vaur per poder tornar a Montgei ; pòt sonque se rendre compte dels degalhs. Quand tòrna davant La Vaur, e per vengar los « inocents » de Montgei, Monfòrt dona òrdre de tornar prene la tecnica qu’a servit pendent los sètges precedents. Lo 3 de mai de 1211, lo trabalh dels sapaires permet de dubrir una traucada dins las fortificacions de La Vaur. Los 80 cavalièrs son passats al fial de l’espasa, mentre que Dòna Guirauda es liurada als soldats del Crist. Mas son long patiment es pas acabat per aquò, es getada dins un potz, viva e « en travèrs » puèi es acaptada de pèiras. Puèi un grand lenhièr es alucat sus la ribas d’Agot ont 400 eretics seran liurats al fuòc. Après La Vaur, Montfòrt torna a Montgei, ont i a pas ama que vive, e que fa deroïr.
De Montgei, los crosats van prene Puèg Laurenç, Los Cassés (prèp de Castèlnòu d’Arri) ont 90 amas son cremadas, puèi Montferrand ; Castèlnòu d’Arri tomban tanben. La barbariá atròça de l’armada papala es tala, que fòrça vilas, vilatges, castèls son abandonats sens combat. La crosada espaventa pertot. Tanlèu que son en vista los crosats, las gents fugisson las ciutats ; aital a la debuta de junh de 1211, las vilas seguentas tomban : Rabastens, Galhac, La Grava, Cahuzac (de Vèra), Sant-Marcèl, La Guépia, Sant-Antòni (Nobla Val), Bruniquèl, Puèg Cèlsi, Montgiscard (lo 15 de junh de 1211), « Sens armas, sens escuts ». Montfòrt passa pas a « Montagut » (en Albigés), del moment qu’aquel siti sembla èsser tengut per una fòrta garnison de crosats.
Lo 17 de junh de 1211, es lo primièr sètge de Tolosa. Los comtes de Tolosa, de Fois, e de « Comminges », e tanben lo vescomte de Bearn organizan l’aparament de la vila, e los Miègjornals fan qualques sortidas dins lo camp dels crosats. Aprèp qualques jorns d’esfòrces infructuoses, Montfòrt lèva lo camp, los crosats s’embarran dins Castèlnòu d’Arri.
Alara, l’armada miègjornala partís de Tolosa per anar far lo sètge de Castèlnòu d’Arri. Aquí se debana una batèsta giganta al mes de setembre de 1211, qu’auriá pogut cambiar lo cors de l’istòria de la Tèrra d’òc. Ailàs, los Miègjornals son vencits. Mas de messatgièrs van portar la novèla que los crosats son desfaches e que Ramon VI es venceire. Dins Albigés es la debuta d’una revòlta contra las garnisons de crosats. A Rabastens, a Galhac l’òm aculhís aqueles messatgièrs dins la jòia e a grands brams. Mentre qu’a La Grava, l’òm assassina lo cap mèstre de la garnison, Pons de « Beaumont ». De Castèlnòu d’Arri, los tres comtes e lo demai de l’armada miègjornala arriban a Rabastens, que lor durbís sas pòrtas. Ramon VI es aculhit ambe glòria a Galhac, La Grava, « Cahuzac sur Vèra », Sant-Marcèl, La Guépia, Puèg Cèlsi ?… Lo Comte de Tolosa que cavalga sens repaus tòrna lèu prene Albigés tot.
Mentretant, Montfòrt ensaja de trapar los tres comtes de prompte a « Montagut », mas de badas. Abans d’arribar es estat assabentat que la garnison veniá de se rendre. De fach, los estatjants an forçada la garnison de se recaptar dins lo castèl, que se vei assetjat. Sulcòp, « Montagut » se plèga al comte de Tolosa, Ramon VI.
L’ivèrn de 1211, alentís las ostilitats, çò qu’empacha pas l’armada del Crist de reconquistar al mes de decembre de 1211, « Les Touelles » (prèp de Brisatèsta ») ont Simon de Monfòrt fa un carnalatge. En seguida lo país Albigés tot serà reconquesit pels crosats tre los primièrs meses de l’annada 1212. Mas aquò es una autra istòria de comentar per l’annada 2012.
Aquí çò que s’es passat i a 800 annadas dins lo país Albigés, e aqueles eveniments seràn de segur commemorats suls sitis concernits pendent l’annada 2011.

Texte de Gérard Veyries © (Lisle-sur-Tarn)
Ville épiscopale d’Albi : www.albi.fr
Traduction du texte en langue d’oc par MMr Raffanel et Ginouillac (Albi)